Wereldmelkdag: weetjes + recepten
Beeld: Ja Purón op Flickr
Het is vandaag (1 juni 2015) Wereldmelkdag. Een dag die in Vlaanderen voornamelijk gericht is op het promoten van melk, maar ook op bewustwording rond melk. Want zeg eens eerlijk, hoe vaak denk jij bij het drinken van een glas melk aan de koe die ze geproduceerd heeft, het lot van de melkboeren in het Zuiden en de voedingsstoffen die een portie zuivel bevat? Daarom, enkele nuttige weetjes en recepten op een rij:
Rauwe melk
Rauwe melk is melk recht van bij de boer, die geen hittebehandeling heeft ondergaan zoals melk die je in de supermarkt koopt. Mensen die zijn grootgebracht met verse melk, zweren erbij. Melk uit pakjes smaakt volgens hen helemaal niet naar melk. Een industriële hittebehandeling heeft dan ook invloed op de smaak. Maar rauwe melk mag niet zomaar gedronken worden (!). Je moet de melk altijd eerst verhitten. (Gewoon in een pot op het vuur, moeilijk hoeft dat niet te zijn.) Dit om eventuele ziekteverwekkers (bacterie, virus of parasiet) te doden, die in het bijzonder gevaarlijk kunnen zijn voor kinderen, zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Omdat het risico op besmetting bij koemelk reëel is en de gevolgen dermate ernstig kunnen zijn, is de verkoop en/of consumptie van rauwe melk in sommige landen zelfs verboden. In België kan je gelukkig wel rauwe melk kopen, rechtstreeks bij de boer en soms zelfs in de supermarkt. Moet je zeker eens proberen!
Beeld: rauwe melk - Doug Wheller via Flickr
Gezond of ongezond?
Het belang van melk is sinds een paar jaar voer voor discussie. Waar we een decennium geleden nooit het nut van 3 glazen (halfvolle) melk per dag in vraag zouden hebben gesteld, wordt vandaag regelmatig geopperd dat melk drinken voor volwassenen onnatuurlijk is (in de natuur drinkt geen enkel ander volwassen dier melk) en zelfs ongezond. Zo zou melk te veel verzadigde vetzuren aanleveren en op die manier bijdragen tot de ontwikkeling van diabetes en hart- en vaatziekten. Bovendien zouden steeds meer mensen lactose-intolerant zijn, en last hebben van buikkrampen na het drinken van melk. Aan de andere kant wordt de laatste jaren ook steeds meer beweerd dat melk een gezondheidsbevorderend en ziektepreventief effect zou hebben. Zo zou het drinken van melk het risico op borstkanker (15%), prostaatkanker in een vroeg stadium (9%) en darmkanker (20%) verminderen (dixit prof. Jean-Jacques Body, UVC Brugmann).
De waarheid? Die ligt waarschijnlijk ergens in het midden. Feit is dat melk door de jaren heen inderdaad sterk gepromoot is (herinner je bijvoorbeeld de Melkbrigade), wat tot achterdocht leidt en sommigen zelfs doet twijfelen aan de onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek. Het goede oude 'alles met mate' vormt waarschijnlijk ook hier het beste advies ;).
Beeld: campagne 'Melk, een kracht van de natuur' - VLAM
3 glasses a day…
Maar wat is dat, ‘met mate’? De voedingsdriehoek leert ons dat 3 glazen (halfvolle) melk of melkproducten per dag perfect kunnen. Dit geldt voor volwassenen en jongeren (vanaf 12 jaar). Kinderen, zwangere vrouwen en 60-plussers worden zelfs 4 glazen aanbevolen. Op voorwaarde dat het past binnen een gezond eet- en beweegpatroon. Dit laatste is belangrijk, omdat melk behalve calcium en vitaminen ook verzadigde vetten aanlevert. Bovendien is veel calcium verbruiken alleen bijvoorbeeld niet genoeg om osteoporose op latere leeftijd te vermijden. Veel bewegen en voldoende in de buitenlucht vertoeven is minstens zo belangrijk.
Even samenvatten:
3 glazen halfvolle melk (150ml x 3) bevatten
- ongeveer 70 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium
- vormen daarnaast een belangrijke bron van fosfor (60%), vitamine B2 (58%), kalium (37%), vitamine B12 (36%), eiwitten (30%), zink (21%), vitamine B6 (19%), biotine (18%)
- bevatten ongeveer 10 procent van de toegestane dagelijkse hoeveelheid vet en 22 procent van de toegestane dagelijkse hoeveelheid verzadigd vet
- en dat voor relatief weinig energie (207 kcal)
Dit alles zou goed zijn voor onze botgezondheid, spiermassa en -recuperatie, bloedstolling en metabolisme. Bovendien is er zoiets als een zuivelmatrix: alle elementen in melk werken samen en hebben zo een effect dat groter is dan de som van de delen.
Een glas melk kan eventueel vervangen worden door melkproducten zoals yoghurt of karnemelk. Kaas is ook een zuivelproduct maar geen goede melkvervanger. Een sneetje kaas bevat ongeveer evenveel calcium als een glas melk, maar levert tegelijkertijd meer zout en verzadigd vet aan. Een tot twee porties magere (of light) kaas per dag kan echter geen kwaad.
Beeld: yourhomebasedmom.com
Plantaardige melk
Behalve koemelk bestaat er geitenmelk, paardenmelk, schapenmelk en buffelmelk. Maar er is ook plantaardige melk zoals sojamelk, rijstmelk, amandelmelk, kokosmelk en melk op basis van granen. De enige plantaardige melk die dierlijke melk kan vervangen, is sojamelk. Maar soja is van nature arm aan calcium, vitamine B2 en vitamine B12, dus de melk moet ermee verrijkt worden om een glas koemelk te kunnen vervangen.
De andere genoemde plantaardige dranken schieten tekort als vervangers - zelfs als ze verrijkt zijn met vitaminen en mineralen, omdat ze in tegenstelling tot koemelk en sojamelk te weinig van bepaalde essentiële aminozuren aanleveren. Dat wil niet zeggen dat ze geen plaats kunnen hebben in een gezonde voeding, maar wel dat ze gecombineerd moeten worden met voldoende en verschillende bronnen van de ontbrekende essentiële aminozuren. Wil je melk dus van je menu schrappen, doe dat dan in samenspraak met een dokter of voedingsdeskundige.
Manneken Pis, melk en Afrika
Net als vorig jaar plast Manneken Pis vandaag, uitgedost in een Afrikaans kostuum, een hele dag melk. Met die actie wil de Belgische ngo Dierenartsen Zonder Grenzen aandacht vragen voor het continent. Melkveehouders in Afrika leven volgens hen vaak in armoede, terwijl melk er toch een belangrijke voedingsbron is. Met name in Sub-Sahara-Afrika produceert een koe slechts 2 tot 3 liter melk per dag. Ter vergelijking: in België produceert een koe zo’n 25 liter melk per dag. Tijdens het droogteseizoen zou er zelfs maar een liter per dag te melken zijn. Dit alles is het gevolg van een gebrek aan water, veevoeder en dierengezondheidszorg. Volgens de ngo zou een betere voeding voor en gezondheid van de koeien alleen al de productie kunnen verdrievoudigen.
Dan is het probleem toch eenvoudig op te lossen? Dat had je gedacht. Behalve een productiviteitsprobleem, hebben de boeren in Afrika een afzetprobleem. De melk die ze produceren raakt moeilijk veilig en snel tot bij de consument. Gebrek aan hygiëne tijdens het melken, slechte koeling tijdens het transport, wegen die in slechte staat verkeren en gebrek aan investeringen in opslag- en verwerkingsfaciliteiten, zorgen ervoor dat liters melk ongebruikt (moeten) worden weggegoten. En net omwille van die moeilijke toegang tot melk, grijpen Afrikanen in de winkel naar melkpoeder.
Een situatie die volgens Dierenartsen Zonder Grenzen te weinig wordt aangekaart. “Ondanks de belangrijke rol die veeteelt speelt in armoedebestrijding, wordt wereldwijd trouwens amper een procent van het officiële budget voor ontwikkelingssamenwerking aan veeteelt besteed”, klinkt het nog. Een duidelijke boodschap. Hopelijk komt ze ook aan bij wie ze moet aankomen.
Beeld: Manneken Pis plast melk in zijn Afrikaans kostuum - Dierenartsen Zonder Grenzen
Leestip: The Milk Story
Melk wordt overal geproduceerd en gedronken. Maar niet overal op dezelfde manier. Hoe melk past binnen de eetgewoontes in Polen, Koerdistan en Engeland, lees je op milkstory.nl. Heel die website is trouwens interessant. Je vindt er bijvoorbeeld antwoorden op enkele hardnekkige mythes en interessante vragen. De moeite waard om eens te bezoeken (opgepast: hoog ik-wil-alles-lezen-dus-blijf-scrollen-tot-ik-erbij-neerval gehalte ;)).
Beeld: portret Koerdistan - The Milkstory
Koken met melk
In de keuken kan je melk op verschillende manieren gebruiken. In chocolademelk, bechamelsaus, fruitsmoothy, kaastaart, wentelteefjes, enzovoort. Geen melk in de voorraadkast is voor veel mensen geen optie. Toch kan je zeker nog iets bijleren, met deze originele melkrecepten:
Frisse Yoghurtrepen met fruit en witte chocolade
Beeld: myfussyeater.com
Dit heb je nodig:
- 450 g yoghurt
- 2 el honing
- 1 el cranberries
- 1 el rozijnen
- 50 g witte chocolade
- 1 el kokosschilfers
- handvol frambozen
- handvol aardbeien
Zo maak je het klaar:
- Meng de yoghurt met de honing. Voeg de cranberries en rozijnen toe.
- Bekleed een platte ovenschotel met plasticfolie en verdeel er de yoghurtmengeling over.
- Snijd de frambozen en aardbeien in stukjes en verdeel over de yoghurt. Hak de chocolade grof en strooi over de yoghurt. Werk af met de kokosschilfers en zet minimum een uur in de diepvries.
- Haal uit de diepvries en snijd er met een scherp mes stukken uit. Eet ze onmiddellijk op en bewaar de rest in een plastic zakje in de diepvries.
Belgische speculaas met een twist
Beeld: cookingwithgifs.com
Dit heb je nodig:
- 1 kop melk
- 1 tl speculaaskruiden
- 2 kl bruine suiker
- 1 borrelglas cognac
Zo maak je het klaar:
- Breng de melk aan de kook en los hierin de bruine suiker en speculaaskruiden op.
- Mix met cognac.
