Wat schaft de pot in 2030?: zilte groenten

Beeld: Istockphoto - Yalayama

Om de wereldwijde consumptie en productie van dierlijke eiwitten en hun bijbehorende ecologische voetafdruk in de toekomst binnen de perken te houden, wordt volop gezocht naar alternatieven. In die zoektocht wordt al eens gegoocheld met mysterieuze concepten. Krijgen we binnenkort vissen uit aquacultuur, proefbuishamburgers, algen, insecten en nog zottere dingen op ons bord? In de reeks ‘Wat schaft de pot in 2030?’ bespreken we telkens zo’n nieuw voedselproduct. Deze week: zilte groenten.

Zeewaterlandbouw?

Elke dag verliezen we wereldwijd meer dan 2.000 hectare aan landbouwgrond door verzilting, een toegenomen zoutgehalte van de bodem. Dit wordt onder andere veroorzaakt door lange periodes van droogte, door overstromingen met zeewater, door opgeduwd zout grondwater of simpelweg door inefficiënte irrigatietechnieken waarbij te veel water verdampt en het zoutgehalte bijgevolg steeds hoger wordt.

Als die verzilting zich aan hetzelfde tempo doorzet, kan dat een grote impact hebben op de wereldvoedselproductie. Met verbeterde drainage- en irrigatietechnieken kan verzilting wel deels bestreden worden, maar die technieken kosten veel geld en... zoet water. En vooral dat laatste zal alsmaar schaarser worden.

Daarom wordt er in verzilte regio’s steeds meer aandacht geschonken aan de ontwikkeling van zoutwatergewassen of zilte groenten. Dat kunnen zowel planten zijn die zout of brak water nodig hebben om te overleven als planten die resistent zijn tegen zout, of nieuwe varianten van gangbare zoetwatergewassen. In onze contreien wordt vooral in de zilte regio’s van Zeeuws-Vlaanderen en de Waddeneilanden geïnvesteerd in onderzoek. Zo heeft de landbouwuniversiteit van Wageningen enkele projecten lopen, en ook Europa subsidieerde onderzoek via het INTERREG-programma, een subsidieregeling voor landbouwprojecten in de grensregio Vlaanderen-Nederland. Op Texel, een Waddeneiland, is een Zilt Proefbedrijf opgericht. Hier wordt zowel aan de teelt van zoutminnende planten als aan de ontwikkeling van nieuwe zouttolerante varianten van gewone planten gesleuteld.

Zoutminnende zeekraal

De meest voor de hand liggende gewassen voor zoutwaterlandbouw zijn planten die brak water nodig hebben om te overleven. De bekendste halofyt of zoutminnende plant is zeekraal. Die groeit in het wild op schorren (landaanwassen die bij een normaal hoogtij niet meer overstromen). In onze buurt vind je die vooral in Zeeuws-Vlaanderen, op de Waddeneilanden en langs de kusten van Bretagne en Normandië. Daar werd de plant vroeger afgesneden, maar om de natuurgebieden te beschermen werd een systeem van snijvergunningen ingevoerd.

Helaas staat de teelt nog in zijn kinderschoenen. Geteelde zeekraal staat nog erg dicht bij zijn wilde oorsprongsvorm, in tegenstelling tot reguliere landbouwgewassen die sterk gecultiveerd zijn zoals graan en aardappelen. Hierdoor zijn de teeltmethodes nog niet voldoende ontwikkeld en is het succes ervan nog te onvoorspelbaar om op grote schaal toe te passen. De ontwikkeling tot een stabiel ras met voorspelbare opbrengsten vraagt echter veel tijd en geld. Hetzelfde geldt voor andere in het wild voorkomende zoutminnende planten zoals zilte venkel, strandbiet, wilde rucola en lamsoor.

Zilte zeekool

Andere goede kandidaten voor zoutwaterlandbouw zijn planten die geen brak water nodig hebben om te overleven, maar wel goed gedijen op een zilte bodem. Een goed voorbeeld hiervan is zeekool, een soort van oerkool die onder andere langs de kiezelkusten van Frankrijk, Groot-Brittannië en Denemarken voorkomt. In het donker kunnen er van de stam scheuten getrokken worden. Van volwassen planten zijn enkel de stengels eetbaar. De smaak is licht zilt, en lijkt op een kruising tussen bloemkool en asperges.

Beeld: Flickr - Flyffymuppet

Op het Zilt Proefbedrijf in Texel is de laatste jaren grote vooruitgang geboekt wat de ontwikkeling van de teelt betreft, zodat stilaan kan gekeken worden naar productie op grote schaal. Voorlopig blijft zeekool echter een nicheproduct voor exclusieve restaurants. En daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan vast: een kilo zeekool kost gemiddeld zo’n 30 euro. Dat maakt haar de duurste groente van Nederland. Tijdens een mislukte oogstperiode telden sterrenchefs zelfs 87 (!) euro per kilo neer voor de groente.

Nieuwe zouttolerante aardappelen

Naast exclusieve planten die sowieso van zout houden, belanden er tot slot misschien ook wel zouttolerante varianten van meer gangbare gewassen op ons bord in de toekomst. Opnieuw op het Zilt Proefcentrum is men er alvast in geslaagd om een aardappelras te ontwikkelen dat wel tegen een stootje, ahum, snuifje zout kan.

Een aantal innovatieve boeren startte met de teelt, en eind 2014 lagen de eerste zilte aardappelen al in de Nederlandse supermarkten. Laat je niet misleiden, in tegenstelling tot wat je zou denken hebben die zilte aardappelen geen zoute smaak. Wel smaken ze sterker en meer nootachtig dan de aardappelen die we nu kennen. Meer zoals aardappelen vroeger smaakten, aldus projectleider Marc Van Rijselberghe.

De ervaring die men in het proefcentrum opdeed bij de ontwikkeling van dit aardappelras, kan nu gebruikt worden voor andere landbouwgewassen. Zo bestaat de kans dat spinazie, bieten, wortelen, quinoa of gerst ook een zouttolerante variant opleveren. Testen met wortelen leverden alvast veelbelovende resultaten op.

Nog even geduld

Zoutwaterlandbouw biedt niet enkel kansen voor landbouwers in verzilte gebieden, chef-koks hebben ook het culinaire potentieel van zilte groenten opgemerkt. Nieuwe groenten bieden immers nieuwe smaken om mee te experimenteren. Maar innoveren vergt geduld. Nieuwe gewassen en rassen hebben tijd nodig om ten volle ontwikkeld te worden, vooraleer een productie op grote schaal mogelijk is. De eerste zilte groenten zijn al wel te vinden in de supermarkt, maar daar betaal je momenteel - zeker voor zeekool- nog een hoge prijs voor. Toch zijn wij optimistisch, want het startschot is overduidelijk gegeven. En geduld is een schone deugd ;-).

Meer lezen

Hebben we je interesse gewekt? Neem dan zeker een kijkje op de websites van het Zilt Proefbedrijf en Marc. Foods en de productwebsites van zeekool en zeekraal.