Uit de oude doos: volktuintjes

Uitverkochte m2-tuintjes, zelfpluktuinen met lange wachtrijen… iedereen lijkt vandaag in de ban van (moes)tuinieren. In de 19de eeuw was dat ook al zo. ‘Volkstuintjes’ rezen toen als paddenstoelen uit de grond. Wist je dat ze gebruikt werden als instrument van de ‘grote bazen’ en de Kerk om de morrende arbeidersklasse in toom te houden?

Door lapjes grond ter beschikking te stellen, probeerden zij mensen zonder eigen tuin uit de handen van het socialisme te houden. En voor de arbeiders zelf vormde de oogst van die tuintje een zeer welkome aanvulling op hun inkomen. Ter illustratie: In 1912 bracht het gemiddelde volkstuintje in Sint-Niklaas 144,15 frank op. Dat lijkt nu niet veel, maar toen was dat goed voor 10 tot 15 procent van het jaarinkomen (!) van een arbeider.

Naast gezond en goedkoop voedsel voor de arbeiders en een politiek instrument tegen het socialisme, werden volkstuintjes ook ingezet tegen het ‘zedelijke verval’ van de arbeidersklasse in de stad. Op de foto zie je een volkstuin in Nîmes circa 1890-1900, met de anti-alcoholslogan “L'absinthe est un poison lent mais sur”. Daarmee wilden de initiatiefnemers de arbeiders overtuigen om in de tuin te werken in plaats van naar de fles te grijpen…

Meer weetjes over volkstuintjes:

• Tijdens de Eerste Wereldoorlog legden ook de soldaten aan het front moestuintjes aan, en dat zeer dicht bij de loopgraven. Tuinieren vormde voor hen een ontspannende activiteit tijdens het maandenlange wachten op het vervolg van de oorlog, en de opbrengst een welgekomen afwisseling in de eentonige soldatenvoeding.

• Ook burgers namen tijdens de oorlog alle beschikbare lapjes grond in beslag om zelf groenten te kweken. Zowel op het platteland als in de stad. Zo zijn er foto’s van moestuinen aangelegd in de smalle perken van het Jubelpark in Brussel. Tuinieren was toen een kwestie van overleven. 

• De NMBS verhuurt vandaag naar eigen zeggen zo’n 1.800 tuinen langs de spoorlijnen in Vlaanderen. Verder liggen er ook verschillende andere volkstuincomplexen (toevallig of niet) in de buurt van een spoorlijn.

Het volledige verhaal ‘Volkstuintjes in Vlaanderen. Geschiedenis van een beweging’ lees je op de website van het Centrum Agrarische Geschiedenis: www.HetVirtueleLand.be. Krijg je er niet genoeg van? Dan is de website www.hetabcvandevolkstuin.be nog een aanrader.

In de reeks ‘Uit de oude doos’ haalt Veldverkenners in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis elke twee weken een oude foto, met een verhaal dat verbazend actueel is, van onder het stof.