Uit de oude doos: de wereldreis van de aardappel
De opmars van de aardappel is een proces van lange adem geweest. Halverwege de achttiende eeuw heeft hij definitief zijn plaats veroverd op de West-Europese velden. Maar voor hij hier dienst deed als het brood van de armen heeft ‘de patat’ heel wat afgereisd. Volg hier zijn reis door de wereld:
2 augustus 2016
Beeld: Packo NV
De opmars van de aardappel is een proces van lange adem geweest. Halverwege de achttiende eeuw heeft hij definitief zijn plaats veroverd op de West-Europese velden. Maar voor hij hier dienst deed als het brood van de armen heeft ‘de patat’ heel wat afgereisd. Volg hier zijn reis door de wereld:
- De aardappel is afkomstig uit Zuid-Amerika, waar zowel in het laagland van Chili als in het hoogland van de Andes afzonderlijke variëteiten bestonden. De Spaanse conquistador Francesco Pizarro en zijn expeditieleden waren rond 1532 wellicht de eerste Europeanen die er mee in contact kwamen.
- De oudste tot hiertoe gekende vermelding van aardappelen voor het Europese vasteland dateert uit 1567 en betreft een scheepslading sinaasappelen, citroenen én aardappelen van de Canarische eilanden naar Antwerpen.
- De aardappel(plant) begon vanuit de Canarische Eilanden zijn verdere verspreiding doorheen het Europese vasteland via de Spaanse havenstad Sevilla. Spaanse monniken brachten hem naar Italië, terwijl Zuid-Franse protestantse vluchtelingen in Noord-Europa introduceerden.
- De introductie in Engeland is een apart verhaal. Rond 1590 koloniseerden de Britten de nederzetting Virginia op het Noord-Amerikaanse continent. Daarbij werden geregeld Spaanse schepen geplunderd die aardappelen aan boord hadden. Via die weg werd de aardappel in de jaren 1590 in London gesignaleerd.
- De Britse botanicus John Gerard publiceerde in 1597 de eerste afbeelding van de aardappelplant met de vermelding Batata Virginiana of Potatoes of Virginia. De verhalen dat de bekende Engelse zeepiraten Sir Francis Drake of Sir Walter Raleigh hebben bijgedragen tot de introductie van de aardappel in Engeland berusten op fantasie. Wel is de aardappel via Engeland verspreid geraakt in Schotland en Scandinavië.
- De aardappel werd door de Inca’s papa genoemd. De Spanjaarden gaven hem dan de naam patates en de Portugezen batates. Via Spaanse inwijkelingen in Italië kreeg de aardappel ook daar de naam patata, in feite een term die over heel Europa zijn verspreiding kende. Het Zuid-Nederlandse woord aardappel is een versmelting van het Middelnederlandse aert (akkerbouw, veldvruchten) en het woord appel.
- Rond 1670 was de aardappel in de regio van Diksmuide uitgegroeid tot een courant veldgewas. Van daaruit breidde de teelt zich oostwaarts uit richting Oost-Vlaanderen, Brabant en na 1720 ook naar Antwerpen en Limburg.
- Van oudsher werden veel meer aardappelen in Vlaanderen dan in Wallonië geproduceerd. Het centrum van de provincie Oost-Vlaanderen, het zuiden van de provincie Antwerpen en de Gaumestreek met Florenville als centrum waren de drie regio’s waar de late aardappelteelt het sterkst aanwezig was.
- Zodra de aardappel was ingepast in het agrarisch teeltsysteem en het dagelijkse voedselpatroon bleek zijn succes blijvend. De grote bevolkingsstijging van de negentiende eeuw is mee door de aardappel opgevangen.
Op de foto zie je trouwens een oude voorraadrooimachine. Hiermee werden de aardappelen na het rooien gegroepeerd.
In de reeks ‘Uit de oude doos’ haalt Veldverkenners in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis elke maand een oude foto, met een verhaal dat verbazend actueel is, van onder het stof.
