Pangasius: duurzaam of niet?

Vorige week ontstond wat commotie over pangasius. Carrefour besliste de vis niet meer in de rekken te leggen, omdat haar leveranciers geen garanties konden geven over de duurzaamheid van de kweek. Meteen werd geconcludeerd dat pangasius altijd slecht is. Maar is dat wel zo? En waar kan je op letten wanneer je vis koopt?

Pangasius?

Pangasius is een zoetwatervis die in grote getallen gekweekt wordt in Azië – vooral in Vietnam, aan de Mekong rivier. Bij de manier waarop dat gebeurt, worden regelmatig vraagtekens geplaatst: de kwekerijen zouden de rivieren in de omgeving vervuilen met uitwerpselen en afval, lokale vissers zouden uit de markt geconcurreerd worden, de vissen zouden gevoederd worden met wilde vis die daardoor overbevist raakt, en het visvlees zou te veel bacteriën en antibioticaresiduen bevatten.

Al die beweringen zijn gestoeld op vaststellingen ter plaatse en onderzoek in onze labo’s aan het begin van deze eeuw. Maar… intussen is de Vietnamese visserij sterk geëvolueerd. Het land heeft daar ook alle baat bij, want zo'n 8 miljoen inwoners zijn er rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk van. Een aantal kwekerijen heeft zich zelfs aangepast aan de normen van ASC. Verbetering is altijd mogelijk, maar de weg die de laatste 15 jaar werd afgelegd, is alvast indrukwekkend. Lees maar wat aquacultuur-expert Patrick Sorgeloos (UGent) daarover te vertellen heeft, in dit interview door de collega's van VILT.

Dat Carrefour geen ASC-gecertificeerde leverancier vond, wil dus niet zeggen dat die niet bestaan.

ASC-label

ASC staat voor Aquaculture Stewardship Council en is een onafhankelijk label voor verantwoord gekweekte vis, opgericht door WWF en IDH (Sustainable Trade Initiative). Om het label te verkrijgen, moeten kwekerijen aan een aantal voorwaarden voldoen. Voorwaarden die de impact op mens, natuur en milieu moeten beperken. Daarbij gelden 7 principes:

• respect voor de wet
   
• respect voor het leefmilieu en de biodiversiteit
   
• beschermen van natuurlijke waterbronnen
   
• beschermen van het wildbestand en bedreigde soorten
   
• verantwoord gebruik van voeder en andere inputs
   
• diergezondheid (geen onnodig gebruik van antibiotica en chemicaliën)
   
• sociale verantwoordelijkheid (geen kinderarbeid, gezonde werkomstandigheden, respect voor de lokale gemeenschap)
   

Voor pangasius gelden specifieke voorwaarden, die je hier kan nalezen. Samengevat komt het hier op neer:

• De kwekerijen moeten hun impact op het lokale ecosysteem beperken tot het minimum. Ze mogen alleen opgericht worden op goedgekeurde locaties en moeten bewijzen dat ze geen impact hebben op (vis)soorten die met uitsterven bedreigd zijn. Verder moeten ze vermijden dat er vissen ontsnappen en een vangsysteem inrichten voor het geval er toch eentje door de mazen van het net zwemt. Tot slot mogen ze slechts een bepaalde hoeveelheid water uit de omringende natuurlijke bronnen gebruiken.
   
• De vissen mogen alleen gevoederd worden met voeder dat aan bepaalde normen voldoet. Voor gebruik van wilde vis gelden strikte voorwaarden (ook inzake traceerbaarheid).
   
• De kwekerijen moeten de kwaliteit van het water in de kweekbakken meten aan de hand van verschillende parameters, en ervoor zorgen dat die binnen bepaalde limieten blijft.
   
• Voordat modder en afval geloosd mag worden, moet het op een goede manier behandeld worden.
   
• De uitbraak van ziektes onder de vissen moet vermeden worden. De kwekerijen moeten een gezondheidsplan opstellen en implementeren onder begeleiding van een expert. Verder mogen zij medicatie niet preventief of als groeibevorderaars gebruiken. Bij ziekte mogen alleen goedgekeurde middelen gebruikt worden. Het gebruik van antibiotica die cruciaal zijn voor de mens, is helemaal verboden. En sterftecijfers moeten strikt gemonitord worden.
   
• De kwekerijen moeten de regels van de internationale arbeidsorganisatie ILO respecteren. Zo is kinderarbeid of dwangarbeid verboden. De werkomgeving moet veilig zijn, het loon redelijk en de werkuren gereglementeerd.
   
• Tot slot onderhouden de kwekerijen rechtstreeks contact met de lokale gemeenschap, om conflicten te vermijden, en nemen ze bij voorkeur lokale werknemers aan.

Pangasius met ASC-label is volgens de Viswijzer van WWF de beste keuze die je kan maken, wanneer je pangasius wíl. Biologische pangasius is de tweede beste keuze. Alle andere pangasius is ‘te vermijden’.

De Viswijzer is een handig document om te raadplegen wanneer je vis koopt. Je ziet er meteen of je keuze duurzaam is of niet. Bijvoorbeeld: kabeljauw met MSC-label? Dat kan je prima nuttigen. Maar kabeljauw zonder label uit de Noordzee? Daar blijf je beter af. Hetzelfde geldt voor tong. MSC is net als ASC een label voor verantwoorde vis, maar dan voor vis die in het wild gevangen wordt.

Noot: critici durven al eens roepen dat WWF met zijn Viswijzer vooral “het eigen” MSC- en ASC-label promoot. WWF is immers zowel betrokken bij de publicatie van de Viswijzer als bij de oprichting van de labels. Vzw Climaxi hekelt bovendien dat sommige vissoorten en vistechnieken vergeten worden. Meer daarover lees je op hun website.  

Vers of diepgevroren?

Behalve tussen al dan niet ASC-gecertificeerd, kan je kiezen tussen vers of diepvries. Verse pangasius wordt per vliegtuig geïmporteerd, diepgevroren pangasius per boot. En over intercontinentaal transport wordt meestal gezegd: per boot is beter dan per vliegtuig. Je zou dus kunnen besluiten dat het beter is om diepgevroren pangasius te kopen (zoals Test-Aankoop hier doet), maar ook daar moeten vraagtekens bij geplaatst worden. De scheepvaart heeft inderdaad een milieuvriendelijker imago, maar of dit ook strookt met de realiteit is niet helemaal duidelijk. Schepen hebben immers óók een grote impact op het milieu en het klimaat – los van het feit of die nu groter of kleiner is dan die van de luchtvaart. En de impact stijgt, omdat ook het aantal schepen en vaarten stijgt.

Tip: onlangs zond Canvas nog een reportage uit over de kwalijke gevolgen van de internationale scheepvaart en de blind spot die we daarvoor hebben. De reportage heet Sea Blind en is het werk van klimaatjournalist Bernice Notenboom. Meer info daarover vind je hier.

Belgische vis

Duurzamer dan te kiezen voor ASC-pangasius, is te kiezen voor verse Belgische vis. De Belgische visserij doet veel inspanningen om bijvoorbeeld haar vloot duurzamer te maken en de Europese visquota te respecteren. Bovendien is Belgische vis vers en lokaal. Hij wordt niet zoals grijze garnalen naar het buitenland uitgevoerd, verwerkt en terug ingevoerd, maar gaat rechtstreeks van de boot naar de vismijn en dan naar de supermarkt of viswinkel.

Een overzicht van de Belgische vissoorten vind je op lekkervanbijons.be. Je kan zoeken op maand, want zoals bij groenten en fruit moet je ook bij vis rekening houden met de periode waarin je het koopt. Vis wordt beter niet gevangen tijdens het paaiseizoen, want dat brengt de voortplanting en op lange termijn dus ook de populatie in gevaar.

Daarenboven houd je bij je keuze best rekening met de gebruikte vistechnieken. Rog bijvoorbeeld is erg populair en wordt door Vlaamse vissers veel gevist, maar leeft op de bodem. Om hem te vangen, worden technieken gebruikt die veel bijvangst opleveren en de bodem beschadigen. Een knelpunt waaraan de visserij werkt, maar waarvoor in de praktijk nog geen oplossing is. Daarenboven zijn twee rogsoorten die voorkomen in de Noordzee in hun voortbestaan bedreigd. Volgens de Viswijzer van WWF is rog dan ook ‘te vermijden’.

Om écht goed geïnformeerd vis te kopen, combineer je dus best de informatie uit de Viswijzer van WWF met de Belgische lijst van VLAM. Op goedevis.nl wordt bovendien meer uitleg gegeven bij de quoteringen in de Viswijzer. Handig om te raadplegen wanneer je je afvraagt waarom een bepaalde vissoort ‘te vermijden’ is.

Vis van het jaar: rode poon

Nog interessant is de Vlaamse campagne Vis van het Jaar. Elk jaar kiest de visserijsector samen met VLAM en met de hulp van de visserijexperten van ILVO een minder bekende Belgische vissoort om extra in de kijker te zetten. Bij die keuze wordt altijd rekening gehouden met enkele duurzaamheidsaspecten, zoals de toestand van het visbestand, het visseizoen en de beschikbaarheid in onze havens. Vorig jaar viel de eer te beurt aan tongschar, en dit jaar aan rode poon. Meer over rode poon lees je hier.

Belgische kweekvis

Ook in ons land worden vissen gekweekt. Het gaat om kleinschalige kwekerijen, maar het potentieel wordt met veel interesse onderzocht. Het bekendste project is de Vlaamse Omegabaars, die gekweekt wordt in samenwerking met een nabijgelegen tomatenteler. Concreet wordt de restwarmte van de serre gebruikt om het water in de kweekbakken op te warmen. Meer info daarover vind je hier. Meer algemene info over het kweken van vis in combinatie met het telen van groenten (aquaponie) vind je hier.  

Bron: VILT, Test-Aankoop, goedevis.nl, ASC, WWF, Viswijzer, seablind.org, Climaxi