@livewireStyle
header.home link

In het spoor van: waterkers

Of we naar Haspengouw willen rijden voor een reportage over waterkers? Zoiets moet je ons geen twee keer vragen. Een sneeuwstorm (hoewel bescheiden) houdt ons niet tegen als er iets over voeding te leren valt. En een kwekerij van waterkers, dat klinkt toch bijzonder exotisch? Hoe eet je dat eigenlijk, waterkers? Hoog tijd om onze kennis bij te spijkeren. We trokken naar Lauw bij Tongeren, waar Frank Vansimpsen ons op zijn kwekerij Sint-Lucie rondleidde.
13 december 2017  – Laatste update 4 april 2020 16:23
Lees meer over:

Of we naar Haspengouw willen rijden voor een reportage over waterkers? Zoiets moet je ons geen twee keer vragen. Een sneeuwstorm (hoewel bescheiden) houdt ons niet tegen als er iets over voeding te leren valt. En een kwekerij van waterkers, dat klinkt toch bijzonder exotisch? Hoe eet je dat eigenlijk, waterkers? Hoog tijd om onze kennis bij te spijkeren. We trokken naar Lauw bij Tongeren, waar Frank Vansimpsen ons op zijn kwekerij Sint-Lucie rondleidde.

 

Waterkers?

We beginnen bij het begin: wat is waterkers? Want eerlijk, we hebben geen idee. Is het hetzelfde als tuinkers? Neen, maar tuinkers en waterkers behoren wel tot dezelfde familie. Waterkers of cresson is een kruidachtige waterplant die van nature voorkomt in beken en rivieren in West-Europa. Er bestaan een 80-tal verschillende soorten, maar het is de witte waterkers die ons interesseert. Hij wordt geteeld in landen als Frankrijk en Groot-Brittannië, maar dus ook hier bij ons in België. De teelt situeert zich voornamelijk in Haspengouw, Vlaams-Brabant en de Vlaamse Ardennen. Zeven telers, dat is het zo’n beetje. En Sint-Lucie is de grootste. Frank en zijn zus Christel kweken de planten op zeven verschillende locaties in Haspengouw, in totaal goed voor zo’n drie hectare. Het oudste perceel, meteen ook het veld waar hun opa André als pionier in 1938 met de teelt begon, is de kleinste.

 

broer-en-zus-vansimpsen-800x450.jpg

Beeld: Tijs Poosen

 

Terug naar de bron

Waterkers is een waterplant en heeft dus veel water nodig om te groeien. Meer concreet zuiver bronwater. Daaraan heeft waterkers zijn vermeende geneeskrachtige werking te danken. Zonder bronwater zou het geen spoorelementen zoals zink, fosfor en ijzer bevatten. Waterkersplantages zijn in principe dus altijd vlakbij een natuurlijke bron gelegen. Waar het water bovenkomt wordt het omgeleid door teeltbedden en daarna afgevoerd naar een beek of rivier.

De bedden zijn een halve meter diep in vollegrond en worden afgebakend door betonnen plinten, waardoor het water er mooi kan doorstromen. Het is belangrijk dat de plant altijd met zijn voeten in het water staat, want als hij droog staat vormt hij zaadpijlen. Dat is alleen interessant als je zaad wil oogsten, want de blaadjes worden er droog van.

 

waterkers-zuiver-bronwater-800x450.jpg

Beeld: het toestromend bronwater

 

Eigen zaad

Net omdat hij zaad wil oogsten, legt Frank elk jaar in april een paar bedden droog. Alleen met eigen zaad is hij zeker van de kwaliteit, want er is veel verschil op de markt. Franse waterkers is bijvoorbeeld veel groter van blad, “het is bijna spinazie”. En Frank wil kleine, ronde blaadjes. Hij gebruikt dus zelfgeteeld zaad, dat hij oogst door de plant met zaadpijlen af te snijden en lange tijd te laten drogen, regelmatig op te schudden en uiteindelijk te zeven.

Leuk weetje: van het zaad laat Frank een eigen bier brouwen - La Cress.

 

waterkers-bier-la-cress_tijs-poosen.jpg

Beeld: Tijs Poosen

 

Zuiverende plant

Vanaf april wordt er gezaaid, in droge grond. Het duurt twee weken voor de zaadjes kiemen, en voor de bedden onder water worden gezet. Tijdens die ‘droge’ periode is het uitkijken voor duiven. Frank probeerde al verschillende afschrikmiddelen, zelfs een kanon en lasers. Maar de nep-roofvogel op onderstaande foto, is het enige wat helpt. “En hij kostte bijna niets.”

Voor er gezaaid wordt, worden de bedden schoongemaakt - dat wil zeggen: de ‘oude’ planten worden uitgetrokken en het hardnekkige onkruid heermoes wordt bestreden. Behalve een middel tegen heermoes gebruikt Frank geen bestrijdingsmiddelen. Enerzijds omdat het niet nodig is - waterkers is niet gevoelig aan ziekten of plagen, alleen slakken vormen een probleem, en anderzijds omdat er voor zo’n kleine teelt amper middelen erkend zijn.

Ook wat bemesting van plant en bodem betreft, moet nauwelijks iets worden toegevoegd. “Soms wat kunstmest en af en toe bladvoeding. In beperkte mate, want het water in onze teeltbedden mondt uiteindelijk uit in de beek.” Teeltrotatie tot slot is niet nodig, de bodem wordt elk jaar geanalyseerd maar heeft zelden iets tekort. En ook het water in de beek is in goede conditie. Eigenlijk logisch, want “waterkers is een zuiverende plant. Hij wordt in visvijvers geplaatst om het water te filteren”.

 

waterkers-rijen-pastiek-met-duivenafschrikker-ertussen.jpg

waterkers-water-in-de-beek-800x450.jpg

Beeld: de beek waarin de bron uitmondt

 

Handenarbeid

Maar dus: dat zaaien, dat gaat door tot september ongeveer. Omdat het zaad zo dun is, groeien de planten erg dicht bij elkaar. Hierdoor moet elke gezaaide bak een keer gedund en herplant worden. Eén gezaaide bak levert zo uiteindelijk drie tot vier bakken op. En na drie weken kan er al geoogst worden. Net als het dunnen en herplanten gebeurt dat met de hand: waterkers wordt in bussels afgesneden met een scherp mes en meteen samengebonden.

Voor dat dunnen, herplanten en oogsten doet Frank beroep op vijf Indische Belgen, zijn vaste staf. Ze hebben het oogsten volgens Frank “in de vingers”. “Je mag dat niet onderschatten. Ze werken van ’s morgens 07:00 tot ’s avonds 18:00, in weer en wind. We oogsten bijna een jaar rond, en voor dat oogsten zitten zij lange periodes op een plank gebogen over de plantjes. Doe dat maar eens na - het is erg belastend voor je knieën en rug. Bovendien zijn ze erg snel. Zelf sneed ik vroeger 50 bussels per uur, terwijl zij er 100 per uur snijden.”

 

rijen-plastiek-waterkers-800x450.jpg

 

Plastiek tunnels

Waterkers kan redelijk goed koude temperaturen verdragen (tot -5°C), omdat de planten met hun voeten in warm water staan (11 tot 12°C). Maar om het seizoen te lengen, worden de bedden tijdens de winter afgedekt met plastiek folie (tunnels). Na de laatste ijsheilige (15 mei), wanneer het gevaar op nachtvorst geweken is, wordt die plastiek verwijderd en groeien de planten in openlucht. Tijdens de zomer is de groeiperiode trouwens veel korter: al na twee tot drie weken kan er geoogst worden, terwijl dat tijdens de winter zeven tot acht weken duurt. Jammer genoeg is de vraag in de zomer veel kleiner. “Mensen kennen waterkers vooral van waterkerssoep. En soep eet je als het koud is.”

 

Uitverkocht

Door het zaaien en planten verstandig te spreiden over locatie en tijd, kunnen Frank en Christel bijna het hele jaar oogsten. We schrijven ‘bijna’ omdat de oogst in theorie doorloopt, maar het bedrijf sinds enkele jaren waterkers tekortkomt om aan de vraag te voldoen. In januari, na de drukke kerstperiode, is alles op. En uitbreiden wil de familie niet. “We hebben ons plafond bereikt. En het moet werkbaar blijven.” Sint-Lucie is door de jaren heen geleidelijk aan gegroeid, dankzij de inspanningen van drie generaties Vansimpsen.

Leuk weetje: de naam van het bedrijf verwijst naar de oude melkerij die boven de bron in Lauw gevestigd was, toen opa André het gebouw kocht om er zijn kwekerij te starten.

 

drie-verpakkingen-colruyt-delhaize-800x450.jpg

Beeld: verpakking voor Colruyt (Boni), eigen merk en Delhaize

 

Verpakken en naar de klant

Na de oogst worden de bussels waterkers op het bedrijf verpakt in plastiekfolie of los verzameld in speciale kisten (met water in de bodem). Zo wordt elke dag een lading geleverd aan de depots van Delhaize en Colruyt (Boni). Daarenboven rijdt een chauffeur zes dagen per week naar de markt CE in Brussel, waar klanten uit de hele Benelux samenkomen. Die klanten zijn groothandelaars die de waterkers op hun beurt leveren aan horeca- en speciaalzaken.

Over de prijs is Frank tevreden. “Het is een eerlijke prijs, die het hele jaar hetzelfde is.” Heel anders is dat bij zijn collega tuinders. Maar waterkers is dan ook een kleine teelt met slechts zeven aanbieders - de verhouding aanbieder-afnemer is er anders. En invoeren uit Frankrijk of Groot-Brittannië, de twee grootste productielanden, gebeurt zover Frank weet zelden of nooit. “Dat is logistiek moeilijk. Wij kunnen elke dag vers leveren. Dat kunnen onze collega’s in het buitenland niet.”

Leuk weetje: een bussel waterkers weegt altijd 150 gram. Dat is voldoende voor een liter soep.

 

De gezondste groente

Aan waterkers wordt een geneeskrachtige werking toegeschreven. In Zwalm heeft een kweker zich zelfs helemaal toegelegd op de productie van waterkers voor voedingssupplementen. Hij verkoopt het voornamelijk in poedervorm, gedoseerd in capsules.

Ook Frank is ervan overtuigd dat waterkers “de gezondste groente ter wereld is”. Of zoals zijn opa altijd zei: “de grootste concurrent van de dokter en apotheker is de waterkerskweker”. De combinatie vitamine C en antioxidanten maakt de groente inderdaad erg gezond. Waterkers bevat onder meer jodium, magnesium, zink, fosfor, ijzer, kalium en calcium. Zoals gezegd heeft de plant dit vooral te danken aan het bronwater waarin hij groeit.

 

Bereidingstips

“Gebruik de blaadjes in een slaatje of puree en de steeltjes in de soep. Verder kan je er pesto mee maken, sabayon en allerlei sauzen. In Groot-Brittannië eten ze het vaak tussen een boterham - ook lekker, bijvoorbeeld met een beetje lookboter. Waterkers heeft een pittige smaak, je kan er veel kanten mee op”, tipt Frank.

Recepten vind je op www.lekkervanbijons.be.

 

kerstmenu-eet-meer-limburg.jpg

Beeld: het kerstmenu Eet meer Limburg, door provincie Limburg 

 

‘Eet meer Limburg’: bestel een volledig Limburgs feestmenu mét waterkers van Sint-Lucie

Voor het vierde jaar op rij biedt de provincie Limburg samen met het logistiek platform Puur Limburg een kerstdiner aan met Limburgse hoeve- en streekproducten. Het concept is eenvoudig: Limburgers kunnen vanaf 15 euro per persoon een box met hoeve- en streekproducten bestellen, waarmee ze een volledig Limburgs feestmenu kunnen bereiden. Dat menu is luxueus maar toegankelijk, dankzij het bijbehorende receptenboekje.

Zowel het menu als het boekje werden samengesteld door chef-kok Giovani Oosters, bekend van Vous lé Vous in Wimmertingen en het Smaaksalon in Hasselt. Als hoofdgerecht koos hij voor kipfilet van vrije uitloop met pompoen, waterkers en fondant aardappel, als nagerecht voor tiramisu met glühjenever, honing en peren. Verder zijn er (4) hapjes met onder meer rode biet en kriekenbier, grotchampignons en geitenkaas. Het volledige menu is te vinden op www.puurlimburg.be

Bestellen kan tot en met zondag 17 september 2017. Je box met Limburgse producten afhalen kan op verschillende locaties in Limburg, op vrijdag 22 of zaterdag 23 december 2017 - net op tijd voor Kerst.  

Gerelateerde artikels