@livewireStyle
header.home link

Gespot op het veld: het voorjaarswerk

Sinds een dikke maand wemelt het van de tractors op de velden. De boeren trekken er massaal op uit om te ploegen, eggen, schoffelen, bemesten en zelfs al te zaaien of planten. Deze bedrijvigheid in het vroege voorjaar wordt de voorjaarsdrukte genoemd. Maar wat houdt dat voorjaarswerk nu eigenlijk in?
9 april 2014  – Laatste update 4 april 2020 16:21
Beeld: Fotokostic - shutterstock.com

 

Sinds een dikke maand wemelt het van de tractors op de velden. De boeren trekken er massaal op uit om te ploegen, eggen, schoffelen, bemesten en zelfs al te zaaien of planten. Deze bedrijvigheid in het vroege voorjaar wordt de voorjaarsdrukte genoemd. Maar wat houdt dat voorjaarswerk nu eigenlijk in? Wat is ploegen, eggen, frezen en bemesten? Want voor ons, veldverkennende passanten, lijkt dat allemaal op elkaar - een tractor is een tractor, toch? Ja, maar het werktuig dat achter- of vooraan die tractor hangt kan verschillende functies hebben. Een woordje uitleg bij het gebruikelijke vakjargon:


Grondbewerking

Een gezonde bodem is de basis van alle gezonde voeding op aarde. Zonder goede bodemconditie kan er geen goede oogst zijn en moet er bijgestuurd worden met allerlei trucjes, zoals kunstmest en onkruidbestrijding. De manier waarop de bodem bewerkt wordt, is één van de factoren die bepalend zijn voor de bodemkwaliteit. Met bodembewerking wordt verwezen naar onder meer ploegen of niet-kerend ploegen en het klaarleggen van zaai-, poot- en plantbedden.


Ploegen

ploegen-tris.jpg

Beeld: ploeg, archief Landgenoten

 

Ploegen is de meest gangbare grondbewerking in Vlaanderen. Grote messen (‘scharen’) getrokken door een tractor woelen de grond open en keren hem om, zodat de ondergrond boven komt te liggen en het oppervlak eronder.

Het doel van deze bewerking is het onderwerken van mest, gewasresten, onkruid of eventuele groenbemesters en het openbreken van vaste grondlagen. Hierdoor krijgt de bodem meer zuurstof, neemt hij meer water op en komen er extra voedingsstoffen vrij (o.a. door de vertering van gewasresten). Bovendien is een lossere bodem gemakkelijker aan te leggen in zaai-, poot- en plantbedden.

De jongste jaren echter worden steeds meer vraagtekens geplaatst bij het nut van ploegen, bijvoorbeeld op erosiegevoelige percelen. De intensieve bewerking, zeker op steeds dezelfde diepte, heeft immers bij jarenlange herhaling een eerder negatief effect op het bodemleven. De bodem raakt uitgeput omdat hij jarenlang werd overgestimuleerd en de onderlaag (die niet omgewoeld wordt) kan dichtslibben door het zware gewicht van de tractorwielen. Hierdoor spoelen in plaats van minder net meer voedingsstoffen uit, wat zeker op erosiegevoelige percelen te vermijden is.

 

Frezen en spitten

Frezen en spitten zijn net als ploegen intensieve manieren van grondbewerking. Bij het frezen wordt de grond niet gekeerd zoals bij het ploegen en spitten, maar door elkaar geroerd of gemengd.  

 

Niet-kerende grondbewerking

tractor-drukte-tris.jpg

Beeld: archief Landgenoten

 

Ploegen is een kerende grondbewerking, maar er kan ook gekozen worden voor een minimale of niet-kerende grondbewerking. Daarbij wordt de grond niet intensief gekeerd (ploegen en spitten) of gemengd (frezen), maar opengescheurd en verkruimeld zonder verplaatst te worden. De werktuigen die daarvoor gebruikt worden, zijn erg divers maar hebben meestal smalle tanden of beitels. Zo kan een woeler gebruikt worden voor diepe bewerkingen en een eg voor oppervlakkige bewerkingen en zaaibedvoorbereidingen.

Gewasresten en onkruid worden bij niet-kerende bodembewerking niet of minder diep ondergewerkt, maar het bodemleven wordt minder verstoord en de bodemstructuur blijft langer goed. Hierdoor is de grond stabieler, neemt hij beter water op en spoelen minder voedingsstoffen uit (minder erosie). Nadelen zijn dan weer de hogere onkruiddruk omdat onkruidzaden minder goed worden ondergewerkt en het feit dat een niet-gekeerde bodem minder snel opwarmt.

Of niet-kerende grondbewerking voor een landbouwer een haalbare kaart is, is afhankelijk van het type grond, de vruchtafwisseling enzovoort.


Zaai-, poot- en plantbedvoorbereiding

zaaibed-klaarmaken-tris.jpg

Beeld: zaaibedvoorbereidingen, archief Landgenoten

 

Na het ploegen (al dan niet kerend) moet de grond nog fijner worden gemaakt, vlak of in bedden (‘voren’) worden gelegd en opnieuw wat aangedrukt worden. Dit opdat het zaaien, planten of poten gemakkelijk gaat, het contact met het grondwater hersteld wordt en de ondergrond opnieuw steviger wordt, de zaadjes sneller kiemen, de bovenste grondlaag sneller opwarmt en latere bewerkingen zoals schoffelen, maaien of oogsten vlotter gaan.

Vaak gebeurt dit met een soort rol achter een tractor, die al dan niet verschillende schijven met al dan niet scherpe kanten bevat. Alleen een eg ziet er wat anders uit: dat werktuig kan tanden hebben in plaats van schijven en rolt niet altijd.

Soms wordt de bodem in één trek geploegd en in zaaiklare bedden gelegd, bijvoorbeeld door aan de tractor niet alleen een ploeg te koppelen maar ook zo’n rol (een ‘vorenpakker’).


Schoffelen

Schoffelen is een vorm van mechanische onkruidbestrijding. Een schoffel wordt net als de voorgaande werktuigen aan een tractor gekoppeld. Ze bevat messen die het onkruid heel kort afsnijden en andere elementen die de wortels van het onkruid loswoelen en eventueel bedekken met een laagje aarde. Er kan zowel onkruid mee verwijderen worden dat tussen de plantenbedden staat als onkruid dat tussen de planten óp de bedden staat.

Om nauwkeuriger te schoffelen, wordt vaak een gps-systeem op de tactor geplaatst. Meer info over deze vorm van precisielandbouw vind je in onze infografiek ‘gps in de tractor’.


In het voorjaar of het najaar?

plantenvoren-tris.jpg

Beeld: plantvoren, archief Landgenoten

 

Zware grond zoals kleigrond wordt meestal in het najaar al bewerkt, zodat de grond voldoende tijd heeft om te ‘bezakken’ en hij tegen het voorjaar opnieuw mooi aansluit op de ondergrond. Bovendien is het beter dat zware grond bewerkt wordt voor de vriesperiode, omdat vorst krimp veroorzaakt en de losgemaakte bodem daardoor luchtiger wordt.

Een lichte zandgrond daarentegen wordt meestal in het voorjaar, vlak voor het zaaien en planten pas bewerkt. Dit omdat de arme bodem een extra portie mest kan gebruiken, die pas vanaf februari/maart op de velden mag worden uitgereden. Vaak wordt hierdoor pas één of twee weken voor het zaaien en planten geploegd, waardoor de grond onvoldoende tijd heeft om te ‘bezakken’ en aan te sluiten op de ondergrond. Om dit op te lossen kan aan de ploeg meteen een vorenpakker gekoppeld worden, zodat in één trek de grond geploegd wordt én zaai- of plantklaar gemaakt wordt.


Bemesten

Ook bemesten hoort bij het typische voorjaarswerk. Tijdens de herfst en de winter is het uitrijden van mest niet toegelaten, maar vanaf half januari of half februari – afhankelijk van het type mest en het type perceel – mag het wel. Mogelijks zag je de laatste weken dus erg veel tractors met mesttonnen in de weer. Soms met een eigenaardig slangenstelsel en soms met een stortvloed aan vliegende stukjes mest achteraan de ton.

Het slangenstelsel wordt gebruikt om vloeibare mest rechtstreeks in de grond te injecteren. Daardoor wordt onder meer stank en uitspoelen vermeden. Het andere systeem is een mestverspreider. Die verspreidt meer vaste mest over het veld, waarna hij zo snel mogelijk in de bodem wordt ondergewerkt.  

zaaibed-werktuig-tris.jpg

Beeld: landbouwwerktuigen, archief Landgenoten

Gerelateerde artikels