@livewireStyle
header.home link

Uit de oude doos: dromen van melkmeisjes

Over het platteland en het boerenleven werd in de 18de en 19de eeuw veel gefantaseerd. Voor diegenen die er ver vanaf stonden, was het platteland metafoor voor eenvoud en traditie, waarden en zedelijkheid. Het melkmeisje werd een van de symbolen van dat platteland.
28 februari 2014  – Laatste update 4 april 2020 16:21

Over het platteland en het boerenleven werd in de 18de en 19de eeuw veel gefantaseerd. Voor diegenen die er ver vanaf stonden, in de steden en de kasteendomeinen, werd het platteland metafoor voor eenvoud en traditie, waarden en zedelijkheid. Er heerste een romantisch en nostalgisch beeld, dat mijlenver afstond van de realiteit. Het iconische melkmeisje was een van de symbolen van dat platteland: traditioneel, mooi, naïef en flirterig.

 

Meer weetjes over de perceptie van het platteland in de 18de, 19de en 20ste eeuw:

  • Het beeld van het platteland als metafoor voor eenvoud, traditie, natuurlijkheid en ongekunstelde schoonheid ontwikkelde zich eerst in de hoofden van diegenen die het verst van het echte boerenleven afstonden: dat van de allerrijksten in de 18de eeuw. 
  • Ze wilden hun eigen tuin omtoveren tot een geïdealiseerd platteland. Sommige kasteeleigenaren gebruikten zelfs hun landarbeiders en dieren als deel van het decor in hun parken. Minder gefortuneerden konden hun keuze maken uit een catalogus van houten tuinornamenten. Een pijprokende boer op paneel bijvoorbeeld of een pronte boerin die over een halve deur hangt.
  • De Franse koningin Marie-Antoinette ging heel ver in de idylle: ze liet in haar tuin in Versailles een Normandisch boerendorpje bouwen met een watermolen en stallingen voor vee. Er waren echte koeien, stieren, schapen en melkjongens en botermeisjes. In een van de melkstallen - bekleed met marmer en met fonteintjes voor de koelte - ontving ze haar gasten in een ongedwongen sfeer met een kopje verse melk. In sommige gevallen ging ze daarbij zelf gekleed als melkmeisje.
  • Hoewel melk in de 18de eeuw symbool stond voor onschuld, was melkmeisje spelen dat niet. Zo konden de adellijke dames hun hoofse en afstandelijke houding laten varen om zoals melkmeisjes, spontaan, aards en gewillig, te flirten.
  • In de 19de eeuw groeide bij de opkomende stedelijke burgerij ook belangstelling voor het platteland, als antigif voor de verderfelijkheden van de stad en industrie. Met schilderijen en literatuur creëerden ze in hun salons een eigen beeld van het platteland en bijhorende melkmeisjes.
  • Voor de gegoede burger was boerenkost één van de charmes van de buiten. Zoals het platteland in al zijn nobele eenvoud aan de muur hing in het salon, zo werd het ook geserveerd op de burgertafel. Chique traiteurs zoals Gentenaar Cauderlier zetten naast de traditionele Franse gerechten ook typisch feestelijke boerengerechten op het menu zoals Gentse waterzooi op basis van zoetwatervissen of varkenspoot, beuling en Luikse pens.
  • Op het einde van de 19de eeuw kreeg de plattelandsmythe weer nieuwe aanhangers: de gewone stedeling. Het was een omgekeerd beschavingsoffensief: de eenvoudige landman als hoeder van zeden en waarden waarvan de stedelijke, soms ontaarde burger nog iets kon leren. 
  • De burgerij was rond 1900 veel bezig met fotografie. Burgers trokken in het weekend met hun driepikkels naar het land, verkleedden zich, zoals Marie-Antoinette een eeuw vroeger, als landlieden en melkmeisjes, en poseren voor vrienden amateur-fotografen. Ook zij transformeerden vanuit die kleinburgerlijke nostalgie de rurale werkelijkheid in een leugen.
  • Voor zij die niet de zin of de middelen hadden om in het weekend het platteland in te trekken, was er het melkmeisje. Zij overschreed dagelijks de grens tussen stad en platteland en was voor menig stedeling het enige contact met die ‘andere wereld’. The flemisch milkmaid droeg mee de mythe uit van het rurale Vlaanderen, tot ver over de grenzen heen.
  • Ook politici droegen bij tot de mythevorming rond boer en platteland. Voor de katholieken was de boer de steunpilaar van de kerk en het platteland het bastion tegen zedenverwildering en vervreemding van de stad. Voor de socialisten en liberalen was de boer daarentegen een sluwe woekeraar, de landbouw een verknechte en archaïsche sector en het platteland een intellectuele en maatschappelijke woestenij. Er ontwikkelden zich dus, over dezelfde boerenbuiten, verschillende mythen.
  • Na 1945 kwam de droom van de buiten binnen ieders bereik te liggen. Gewone mensen gingen massaal kamperen in de natuur en als het even kon, bouwden ze een fermette met op de pelouse een karnton vol geraniums.  
 
Het volledige verhaal ‘Dromen van melkmeisjes’ lees je op HetVirtueleLand.be.
 
In de reeks ‘Uit de oude doos’ haalt Veldverkenners in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis elke maand een oude foto, met een verhaal dat verbazend actueel is, van onder het stof.  

Gerelateerde artikels