Uit de oude doos: de lange en boeiende geschiedenis van de peer

September en oktober staan in Haspengouw en het Hageland sinds enkele decennia volledig in het teken van de appel- en de perenpluk. De peer zoals we die vandaag kennen, heeft echter al een lange en boeiende geschiedenis achter de rug. Cijfermatig ziet die er zo uit: in de prehistorie telden we vijf perensoorten, ten tijde van de Romeinen 50, na de Renaissance 500 en vandaag 5.000. De Belgische telers hebben bij die ontwikkeling een niet onbelangrijke rol gespeeld, net als de kruistochten en de verspreiding van kloosterorden in de 12de eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de peer een vaste waarde voor heel wat fruittelers in ons land. Vooral de interesse van nieuwe exportmarkten, zoals China, moet de teelt nieuwe perspectieven bieden…

Op de foto zie je een partij peren die klaargemaakt wordt voor de buitenlandse markt ('Belgian Fruit'). De ontwikkeling van nieuwe transportmogelijkheden in die periode (1960), zorgde voor een boost in de internationale handel van de peer.

Enkele leuke weetjes over de geschiedenis van de peer op een rijtje:

• De peer kent doorheen de geschiedenis zeer diverse toepassingen: ze werd lang als na- én voorgerecht geserveerd en vormde zelfs een belangrijk ingrediënt in de bereiding van een 'kuisheidsdrank'.

• De houtpeer is de 'stamsoort' waaruit de nu bekende perenvariëteiten ontwikkeld zijn.

• De wilde perenvrucht werd voor het eerst veredeld in Centraal-Azië. Via Indo-Europese migranten kwam de peer van daaruit in de Balkan terecht.

• De kruistochten brengen Europa in contact met onbekende perenvariëteiten. Vanaf de twaalfde eeuw is er bovendien sprake van een opmerkelijke verspreiding van kloosterorden, die meteen ook zorgen voor een verspreiding van de perenteelt.

• (Volks)taal en literatuur in heel West-Europa getuigen vervolgens van de alsmaar belangrijkere plaats die de peer inneemt. Zelfs in het verre oosten krijgt zij veel aanzien. Vorstelijke belangstelling is geen uitzondering. Kastelen en domeinen nemen de peer op in hun feestelijke menu's, al zal die daar de hele geschiedenis lang in de schaduw van de appel blijven.

• Tegen de veertiende eeuw stijgt de vraag naar peren dermate dat zij niet enkel meer voor eigen gebruik worden geteeld, maar ook voor de stedelijke markt. 

• In de vijftiende eeuw beginnen peren ook een belangrijke rol te spelen in de internationale handel. Intussen worden al heel wat verschillende soorten geteeld en wordt gezocht naar bewaarmethodes. 

• In de zeventiende eeuw kennen we circa 700 soorten, van onmiddellijk te consumeren zomervruchten tot peren die bewaard kunnen worden tot in de winterperiode. De variëteiten worden nog steeds verder ontwikkeld en geraffineerd, ter verbetering van de groei en smaak. 

• Einde achttiende eeuw wordt de perenteelt in België bijzonder populair. Welgestelde amateurs en hobbyisten willen, samen met hun hoveniers, een zo groot mogelijke verzameling van variëteiten aanleggen. Er is dan sprake van een echte 'peromanie' en de kunst van het enten beleeft een absoluut hoogtepunt. De gewone man houdt het vaak bij de bestaande volkse variëteiten, wat tot uiting komt in de naamgeving, bijvoorbeeld de Jefkenspeer.

• Tussen 1750 en 1900 worden meer dan 1.000 nieuwe perenrassen ontwikkeld. Maar liefst 70 procent van alle perenvariëteiten zou door Belgische kwekers zijn gecreëerd.

• Een van die teler is Nicolas Hardenpont (1705 - 1774), een universitair geschoolde pomoloog. Hij is de vader van de 'boterpeer', met zacht en smeltend vruchtvlees. Zij naam leeft voort in de Buerré d'Hardenpont en de Délice d'Hardenpont.

• De ontwikkeling van nieuwe transportmogelijkheden in de negentiende eeuw werkt een verdere internationalisering van de perenhandel in de hand. De perengastronomie bloeit eveneens, dankzij de diverse bewaarmogelijkheden (drogen, in zuur) en nieuwe recepten, bijvoorbeeld in de bakkunst. 

• Het groeiende aantal perensoorten zorgt lang voor enige verwarring op de markt. Pas aan het einde van de negentiende eeuw komt er een vermindering in de diversiteit. Enerzijds komt dit de professionalisering van de perenteelt ten goede, maar anderzijds houdt dit in geval van teelt- of marktproblemen ernstige risico’s in. 

• In sommige regio’s leidde de verschraling van het aanbod zelfs tot het verdwijnen van de Durondeau. Bij het opmaken van een fruitbalans bij het begin van dit nieuwe millennium blijkt echter dat de oude getrouwe peer plots sterker is dan ooit. Vandaag stelt zij zelfs de eeuwenlang onbetwiste koppositie van de appel in vraag. Vreemd genoeg ligt de verklaring hiervoor bij de exportmogelijkheden. Nieuwe, reusachtige markten zoals China koesteren belangstelling en zorgen mogelijk voor een duurzaam nieuw elan.