@livewireStyle
header.home link

Uit de oude doos: boeren en hun erven

Ons land telt vandaag nog enkele honderden historische hoeves. Hoeves die de voorbije eeuwen gebouwd werden, en vandaag stille getuigen zijn van de levenswijze van de boeren die erin woonden.
6 maart 2015  – Laatste update 4 april 2020 16:22
Lees meer over:
Beeld: © Universiteit Gent - Vakgroep Nederlandse Taalkunde

 

Ons land telt vandaag nog enkele honderden historische hoeves. Hoeves die de voorbije eeuwen gebouwd werden, en vandaag stille getuigen zijn van de levenswijze van de boeren die erin woonden. Want elke boerderij is het resultaat van de persoonlijke inzet van de boer en zijn familie, evenals van de (fysieke) omgeving waarin ze gebouwd werd, en heeft hierdoor een uniek karakter. Er bestaat dus niet zoiets als een typische hoeve uit die of die periode.

De boerderij op de foto bijvoorbeeld is een vissershoeve aan de kust. De bewoners waren tegelijkertijd boer en visser. Daarom waren de stallingen slechts voorzien op een paar geiten en konijnen, en werden naast het huis palen voorzien waarop de visnetten konden drogen in de wind.

Enkele factoren die meespeelden bij de bouw van onze historische hoeves:

  • Sociale positie: De plaats die de boer in de maatschappij innam, bepaalde voor een deel ook de stijl en de schikking van de hoevegebouwen: was hij pachter of eigenaar? Behoorde de boerderij toe aan een (groot) klooster of stond de plaatselijke kasteelheer in voor de inning van tienden of pachten?
     
  • Bodem: Naargelang de fysieke omgeving verschillen de bedrijfsgebouwen in grootte. De vruchtbare poldergronden bijvoorbeeld vereisten immers heel andere boerderijgebouwen dan de schrale Kempense of Ardeense gronden: grote, open polderhoeven uit baksteen, met poortgebouw en gracht, versus kleine langgevelhoeves uit leem, met stal en woonruimte onder één dak (Kempen), en gesloten Ardeense vierkanthoeves uit leem of natuursteen met grote schuren.
     
  • Landschap: De inplanting van de hoeve in het landschap hangt van oudsher samen met wat dat landschap te bieden heeft: nabijheid van water, bos (voor brandhout) en een verbindingsweg met de dichtstbijzijnde stad zijn de belangrijkste elementen. Om zich te beschutten tegen de natuurelementen, zoals overstromingsgevaar in de polders, werden ook heel wat boerderijen op hoger gelegen plaatsen gebouwd.
     
  • Rationele indeling: Elke boer streefde naar een zo praktisch mogelijke indeling op de boerderij. De schikking van de woongebouwen, stallen, bergplaatsen en verwerkingskamer ten opzichte van elkaar, moest de verplaatsing tussen de gebouwen tot een minimum beperken.
     
  • Bouwmaterialen: Ook de bouwmaterialen werden grotendeels bepaald door de bodem en het landschap waarop/in de hoeve gebouwd werd. In de zandige Kempen gebruikte men bijvoorbeeld nauwelijks natuursteen, terwijl dit in de rotsige Ardennen het belangrijkste bestanddeel vormde. En in de Scheldepolders werd het riet van de Scheldeoevers gebruikt als dakbedekking, terwijl opnieuw in de Ardennen vooral leistenen uit plaatselijke leisteengroeven werden gehanteerd.
     
  • Tijdsgeest: De ontwikkeling van techniek en wetenschap zijn ten slotte ook een bepalende factor. Zolang bijvoorbeeld de wetenschappelijk inzichten in verband met hygiëne nog beperkt waren, werden er ook weinig tot geen bijkomende specifieke ruimtes of gebouwen daarvoor ingericht.
 

Wil je graag weten welke oude hoeves je in jouw streek kan tegenkomen? En waarom ze eruit zien zoals ze eruit zien? Je leest er alles over in het verhaal ‘Hoeven op het land gebouwd’ op de website van het Centrum Agrarische Geschiedenis: www.HetVirtueleLand.be.

Meer info over de manier waarop het type bodem en landschap de evolutie van de landbouw en de bouw van hoeves beïnvloedde, lees je in ons boekje 'De Ronde van Vlaanderen met Veldverkenners - Wegwijs in Vlaamse landbouwlandschappen'.

In de reeks ‘Uit de oude doos’ haalt Veldverkenners in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis elke maand een oude foto, met een verhaal dat verbazend actueel is, van onder het stof. 

Gerelateerde artikels