Tip: neerhofdieren als levend erfgoed

Beeld: Andy Wright

Zeg nooit zomaar stomme kip tegen een Gele van Haspengouw of een Everbergse baardkriel. Net zoals je ook niet zomaar konijn kunt zeggen tegen een Belgisch zilver of Blauw van Sint-Niklaas. Allen zijn immers authentieke rassen van neerhofdieren die een schat aan genetisch materiaal bezitten maar helaas vaak met uitsterven bedreigd zijn. Net als oude gebouwen zijn het echte monumenten uit een fier landbouwverleden die bewaard moeten blijven. Als je wil weten waarom, en hoe we dat kunnen doen, is verder lezen de boodschap ;-).

Wat voor dieren?

Het neerhof was in vroegere tijden het voorgebouw van een adellijke woonst zoals een kasteel of burcht. In vroegere tijden betaalden de boeren hun pacht in natura aan de landheer. Die zogenaamde tienden, een tiende van de oogst, werden opgeslagen in het neerhof. Ook de paardenstallen waren hier.

Het hele neerhof of neerhuis had zodoende het karakter van een landbouwbedrijf. De typische dieren die je hier kon zien rondhuppelen of –scharrelen waren konijnen, duiven, eenden, ganzen, kalkoenen en allerlei soorten kippen. Van fiere groothoenders, tot kleinere krielen en dwerghoenders. Die diersoorten worden daarom tot op vandaag verzameld onder de term neerhofdieren. Vandaag zie je vaak dezelfde diersoorten nog op het erf van hoeves of als sierdieren in een grote tuin.

Afbrokkelende monumenten

Vroeger liep het platteland vol met talloze streekgebonden rassen neerhofdieren. Die waren erg goed aangepast aan hun lokale klimaat, bodemsamenstelling en gewassen. Helaas bleken ze wel niet rendabel genoeg voor de intensieve landbouw van vandaag, en werden ze vervangen door moderne versies.

Daarbovenop werden voor sierdoeleinden exotische dieren steeds populairder, zodat lokale rassen ‘saai’ en ‘gewoontjes’ werden. Tot slot wordt het fokken van dieren ook minder populair als hobby. Hierdoor raken onze authentieke rassen, monumenten van een rijk verleden, met uitsterven bedreigd.

Daar probeert Steunpunt Levend Erfgoed echter een stokje voor te steken. En niet enkel vanuit nostalgisch oogpunt. Onze oude rassen bevatten namelijk doodsimpel een schat aan genetische informatie en beschikken over eigenschappen die bij industriële rassen verdwenen zijn. Zelfredzaamheid, een betere ziekteresistentie, vruchtbaarheid en moederkwaliteiten zijn maar enkele voorbeelden.

Die eigenschappen zijn verwaarloosd in de moderne landbouw, maar kunnen in extensieve landbouwmodellen wel een belangrijk voordeel opleveren. Voor een boer komt het er dan namelijk op aan om met zo weinig mogelijk grondstoffen (veevoeders, antibiotica, enz.) zo duurzaam mogelijk te produceren.

Restauratiepogingen

Steunpunt Levend Erfgoed zet zich al twintig jaar in voor het behoud van, onder andere, die oude neerhofrassen. Om fokkers een extra duwtje in de rug te geven, ontwikkelden ze onlangs een monitoring systeem dat aangeeft hoe belangrijk én zeldzaam een bepaald ras is. Hierbij krijgt elk ras een dubbel label dat bestaat uit een kleur en een aantal sterren.

De kleur - rood, oranje of groen - toont aan hoe zeldzaam een ras is. Het aantal sterren - van een tot drie - wijst op de belangrijkheid. Vaak zijn de oudste rassen het belangrijkst en zij krijgen dus meer sterren in hun label. Fokkers kunnen hierdoor aan het label snel zien hoe interessant het is om een bepaald ras te kweken. Meer info over dit label kan je lezen in dit VILT-artikel.

Beeld: Roger Luijten

Jaarlijks organiseert het steunpunt ook een Levend Erfgoed Expo. Hier kan je tientallen neerhofdieren bewonderen, maar ook oude boerderijrassen en honden. Het is de hoogdag voor vele hobbyfokkers die elkaar hier ontmoeten en dieren kopen of verkopen. Dit jaar gaat die Expo door op zondag 24 augustus. Meer info vind je in onze agenda, in dit VILT-artikel of op de website van het Steunpunt Levend Erfgoed. Daar vind je ook een compleet overzicht van de 74 oude rassen en hun eigenschappen.

Authentiek huisdier?

Wil je zelf ook je steentje bijdragen? Dat kan! Je hoeft er niet zelf voor beginnen te kweken, maar in plaats van standaard legkippen te kopen, kan je investeren in een oud ras. Ze leggen even lekkere eitjes, en hun mooie veren fleuren bovendien je tuin op. Of ga voor een Brugse vechter in plaats van een waakhond? Al moet je dan uiteraard zelf ook op je hoede zijn in zijn buurt. En je kat? Die vervang je door een Vlaamse reus die je laat rondhuppelen in huis. Hou er natuurlijk wel rekening mee dat het grootste konijn ter wereld wat meer plek nodig heeft dan Minoes ;-).