Slim gezien: koeientuin vervangt koeienstal

Beeld: The Milk Story, pilootstal Koeientuin op boerderij Kraanswijk in Groenlo

Wat als je een koe zelf haar stal laat ontwerpen? Met die vraag in het achterhoofd ontwikkelde de Nederlandse innovatieorganisatie Stichting Courage samen met ontwerper Jan Pape een nieuw huisvestingsconcept voor de melkveehouderij. De Koeientuin is het resultaat van jaren denkwerk, opgestart in 2008 op vraag van de Nederlandse melkveesector zelf. “Het moet anders”, klonk het toen. Traditionele stallen scoren immers niet altijd goed op vlak van dierenwelzijn, stoten (te veel) ammoniak uit, verstoren het landschap en zijn (te) gesloten, wat het imago van de sector niet ten goede komt. “Niet dat het nu op alle vlakken zó slecht is, maar het kan beter”, zegt projectleider Carel De Vries van Courage daarover (zie projectfilm hieronder). De Koeientuin zou immers met al die factoren rekening houden. Klinkt veelbelovend, toch? Onze nieuwsgierigheid was in ieder geval geprikkeld. Zeker nadat we bovenstaande foto onder ogen kregen, dankzij The Milk Story.

Wat is een koeientuin?

De Koeientuin houdt zoals gezegd rekening met wat de koe wil, wat de boer wil en wat de maatschappij wil. Dat werd zo ingevuld en uitgewerkt:

• Diervriendelijk: De Koeientuin simuleert de natuurlijke omgeving van de koe in de weide zo veel mogelijk. Zo zijn er geen muren uit beton en geen ijzeren ligboxen aanwezig. Bomen, klimplanten en verticale tuinen op strategische plaatsen zorgen in plaats daarvan voor een groene afsluiting, schaduw en beschutting, wat natuurlijk koegedrag toelaat (een ‘ranglage’ koe kan zich bijvoorbeeld verschuilen voor een ‘ranghoge’ koe). De koeien hebben twee keer zo veel ruimte als in een gewone stal, en kunnen liggen waar ze willen. Bovendien is de stalvloer niet uit betonnen roosters gemaakt, maar uit een kunststof die een weidebodem nabootst: de vloer is zacht maar niet glad, zodat de koeien niet uitglijden, en poreus, zodat urine erdoor kan sijpelen en de poten van de koeien droog blijven. Doordat urine en mest niet vermengd raken, is de mest daarenboven gemakkelijker bij elkaar te borstelen en op te rapen. Dit gebeurt door een speciaal voor de Koeientuin ontworpen mestrobot. De frequentie waarmee die de stal schoonmaakt, is ten slotte zo ingesteld dat de toplaag van de vloer altijd doorlaatbaar blijft.
   
• Milieuvriendelijk: Zoals gezegd worden mest en urine door de vloer gescheiden. De urine zakt door de bodem en wordt door buizen eronder afgevoerd en opgevangen. De mest blijft liggen en wordt door een mestrobot opgeraapt. Dit maakt het mogelijk om de ammoniakuitstoot in de stal met 20 tot 30 procent te verminderen. “Ondanks een twee keer grotere oppervlakte per koe”, vertelt Erik Lindeboom, directeur van stallenbouwer ID Agro in Veeteelt.nl. Kleine muurtjes begroeid met gras moeten bovendien de lucht onder de vloer zuiveren (de gassen worden eerst opgepompt) en aan stikstofbinding doen.
   
• Arbeids- en kostenefficiënt: Bij het ontwerp van de stal is ook aan de veehouder gedacht. Heel belangrijk om te vermijden dat de Koeientuin het zoveelste innovatieve idee wordt dat nooit de tekentafel (of in dit geval: de pilootstal) verlaat. Concreet hebben de ontwerpers de investerings- en exploitatiekosten laag gehouden. De Koeientuin zou ondanks zijn grotere ruimte per koe immers niet duurder zijn dan traditionele stalsystemen. (De kostprijs zou 5.000 euro per koeplaats bedragen, wat volgens stalbouwer ID Agro concurrentieel is.) En doordat de koeien een hogere verwachte levensduur hebben en minder ziek zouden worden, zijn ze langer productief en kan op dierenarts- en ziektekosten bespaard worden. Ten slotte zou werken in de Koeientuin gewoon aangenaam zijn, en door de hoge graad aan automatisatie (voederrobot, mestrobot, melkrobot) bijzonder efficiënt.
   
• Mooi om naar te kijken: Werken in de Koeientuin zou aangenaam zijn omdat de stal natuurlijk goed verlucht is, maar ook omdat hij mooi is om naar te kijken – zowel van binnenin als van buitenaf. In plaats van gesloten, betonnen (of in het beste geval houten) muren, zien voorbijgangers een open stal met bomen en klimplanten, die mooi in een groene omgeving past. De bomen groeien zelfs door het dak heen, wat de landschappelijke integratie compleet maakt.
   
• Maatschappelijke betrokkenheid: Het open karakter van de stal wekt vertrouwen, omdat je altijd naar binnen kan kijken. Transparanter kan haast niet. Er zijn zelfs wandelpaden, bruggen en ontvangstruimten (kan ook een café of restaurant zijn) in en rond de stal voorzien. Hierdoor past de Koeientuin mooi bij bedrijven die regelmatig bezoekers ontvangen (hoevewinkel, rondleidingen, verjaardagsfeestjes, enzovoort). Op termijn zal de pilootstal in Groenlo zelfs een soort dierentuin worden waar bezoekers tegen betaling een dagje koeien kunnen komen kijken. Echt iets voor onze Noorderburen :). Maar ze hebben wel gelijk: aan de Koeientuin kan zeker een recreatieve of toeristische functie gekoppeld worden.

Een volledige beschrijving van de Koeientuin vind je hier. Om je echt een beeld te kunnen vormen van de Koeientuin, moet je daarenboven zeker de projectfilm hieronder bekijken. Daarin kan je de koeientuin in opbouw bewonderen en krijg je nog wat extra info over toegepaste technieken en materialenkeuze. Ook voor niet-technische kijkers interessant.

De toekomst?

Deze koeientuin zou wel eens de ‘stal van de toekomst’ kunnen zijn. Daarover zal ook al één en ander te vinden/horen/bezichtigen zijn op Agribex dit jaar, het landbouwsalon in Brussel (van 8 t.e.m. 13 december 2015). Ons nieuwe boekje (‘Vooruitblikken met Veldverkenners’) is trouwens ook helemaal aan de toekomst van de landbouw gewijd. Je leest het hier online.

Meer info: www.koeientuin.nl en www.courage2025.nl