Gespot op het veld: de eerste Belgische quinoa

Beeld: FAOALC

Maak jij ook de fout om het nieuwe superfood quinoa als ‘kwienoja’ of iets dergelijks uit te spreken? Geen nood, de Zuid-Amerikaanse zaadjes worden steeds populairder zodat ook de correcte uitspraak ‘kienwa’ steeds meer ingeburgerd zal raken. Op een proefveld nabij Namen wordt op het einde van deze maand zelfs de eerste Belgische quinoa geoogst. Hoog tijd dus voor een betere kennismaking, maar ook voor een aantal kritische bedenkingen.

Wondergraan?

Hoewel quinoa wel eens bestempeld wordt als ‘wondergraan’ is het eigenlijk geen graansoort. Wat we opeten zijn zodus geen graankorrels, maar de zaden van een plant die nauw verwant is aan onze spinazie en biet. De zaadjes worden echter wel vaak op dezelfde manier gegeten als graanproducten zoals pasta of couscous, en ze worden zelfs verwerkt tot meel. Vandaar de verwarring.

Quinoakorrels worden geprezen omwille van hun uitstekende voedingswaarde. Ze bevatten veel aminozuren, vitamines, mineralen en ruim 16 procent eiwitten. Dit maakt hen een volwaardige vervanger voor vlees of eieren. Daarbovenop bevat quinoa geen gluten, een speciaal type eiwit in graan, zodat het uitstekend past binnen een glutenvrij dieet.

Maar is het gewas daarom ook de naam superfood waardig? Quinoa is immers niet het enige product met een eiwitpercentage dat hoog genoeg is om vlees te vervangen. Het eiwitgehalte van soja en peulvruchten ligt zelfs rond de 45 procent. Ook is maar één procent van de bevolking intolerant aan gluten, en is het volgen van een glutenvrij dieet af te raden als je niet intolerant bent.

Dat doet uiteraard geen afbreuk aan de goede kwaliteiten van de zaadjes. Quinoa blijft wel een gezonde afwisseling voor pasta, aardappelen of vlees. En omdat verandering van spijs doet eten, zeggen wij natuurlijk geen neen tegen wat variatie op ons bord. Bovendien slagen de korrels ook moeiteloos voor de smaaktest, zodat ze zelfs in sterrenzaken hun plaatsje op de kaart veroverd hebben.

Slachtoffer van eigen duurzaamheid

Quinoa is een makkelijk te kweken plant die weinig eisen stelt aan zijn bodem. Zo wordt hij al 5000 jaar lang geteeld op de droge, winderige hoogvlaktes van Peru en Bolivia, waar verder zo goed als niets eetbaars kan groeien. In combinatie met zijn hoge voedingswaarde, maakt dit van quinoa een duurzaam gewas.

Beeld:Globally Important Agricultural Heritage Systems

Niet voor niets dus werd 2013 door de Verenigde Naties uitgeroepen tot ‘jaar van de quinoa’, waardoor in Europa en Noord-Amerika de vraag steeg. Of dit een goede zaak was voor de lokale bevolking in Peru en Bolivia, is discussieerbaar. De prijs voor quinoa ging door de toegenomen populariteit namelijk sterk de hoogte in. Hierdoor verdienden de boeren wel meer geld, maar de lokale bevolking zag ook de prijs van hun voornaamste voedselbron verdubbelen, waardoor honger dreigt.

De grote vraag zou er ook toe kunnen leiden dat boeren hun areaal moeten uitbreiden. Terwijl quinoa nu nog gekweekt wordt op grond die voor niets anders dienst kan doen, is het mogelijk dat in de toekomst kostbaar natuurgebied vernietigd zal worden om er quinoa te verbouwen. Hetzelfde is immers ook gebeurd bij soja.

De teelt van quinoa is dus niet zo duurzaam en ecologisch verantwoord dan dat het op het eerste gezicht lijkt. Bovendien is het importeren van gewassen altijd een slechtere keuze dan lokale producten eten. Maar niet getreurd: ook in Nederland en België kan quinoa gemakkelijk verbouwd worden. Het is een simpele teelt die zelfs minder water en bestrijdingsmiddelen vraagt dan tarwe.

Exotische zaadjes van eigen bodem

In de Nederlandse polders wordt al langer geëxperimenteerd met quinoa. De teelt staat hier echter nog niet helemaal op punt. De eiwitopbrengst per hectare ligt immers nog drie tot vier keer zo laag als die van tarwe. Hierdoor ligt het landgebruik erg hoog, zodat er van duurzaamheid nog geen sprake kan zijn.

Vingers kruisen voor onze Belgische teelt dan maar. Hier werd echter ook een Nederlandse variëteit voor gebruikt. Eind augustus wordt die eerste officiële Belgische quinoa geoogst op een proefveld van enkele jonge landbouwkundigen in Rhisnes, nabij Namen. Een grondige voedingstoffenanalyse zal dan moeten uitwijzen of wij het beter doen.

Vanaf november kan je de Belgische quinoa kopen in bio-winkels. Die zijn samen met de bio-landbouwers alvast erg enthousiast. Zij hebben de vraag naar quinoa enkel maar zien stijgen in de laatste jaren en zijn vragende partij voor een duurzame en goedkopere lokale teelt.

Proeven maar

Nieuwsgierig geworden? Breng vanavond dan wat variatie op je bord met quinoa korrels. Vervang gewoon de geplande rijst, pasta of couscous met quinoa, en klaar is kees. Wie wat meer nood heeft aan inspiratie, raden we dit smaakbommetje aan: kipspiesjes met yoghurtdressing en een quinoaslaatje met verse groentjes. Het volledige recept vind je op www.lekkervanbijons.be

Beeld: Jennifer (Flickr)

Quinoa inkopen doe je in de bio-winkel. Vaak kan je kiezen tussen witte, rode of zwarte quinoa. Afhankelijk van de kleur kan de kooktijd verschillen. Spoel de korrels sowieso eerst goed af, want vaak zit er nog een laagje saponine rond. Een zeepachtige stof die de plant aanmaakt als bescherming tegen insecten en die vaak bitter kan smaken.

Smakelijk!

Meer info:

Op de website van VILT geven de artikels ‘Eerste oogst van Belgische quinoa’ en ‘ Verovert quinoa stilaan Europese velden?’ meer info over Europese pogingen en experimenten.

Ook dit artikel uit De Morgen geeft wat meer achtergrondinfo over quinoa.

In de reeks ’Gespot op het veld’ geeft Veldverkenners toelichting bij wat er groeit en bloeit op het Vlaamse platteland.